Om naar de stranden van de Côte d’Azur te komen, rijden we over Franse routes à péages. Oftewel tolwegen. Als we naar het Scheveningse strand gaan, verwachten we niet dat we onze portemonnee moeten trekken. Toch was dat ruim 200 jaar wel nodig.
Voordat de weg er was
Tot de tweede helft van de 17e eeuw kwam je van Den Haag naar Scheveningen alleen via een zandpad. En dat gold uiteraard ook voor de route van Scheveningen naar Den Haag. Stel je dus de marteltocht voor die Scheveningse vissersvrouwen moesten afleggen om hun vis naar de markt te brengen. Met zware manden zwoegen door het zand.
Het plan voor de weg
Constantijn Huygens, secretaris van stadhouder Frederik Hendrik en van diens zoon Willem II, was een groot voorstander van het aanleggen van een steenweg naar Scheveningen. In 1653 schreef hij een uitvoerige nota die hij aan het Haagse stadsbestuur aanbood. Als voordeel van zo’n weg noemde hij dat het gemakkelijker zou worden om van de frisse lucht te gaan genieten. En hij benadrukte dat de “arme Scheveninger slaven” zich met hun vismanden met lichte tred over de verharde weg zouden kunnen verplaatsen. De vis zou ook verser zijn bestemming bereiken en Haagse fijnproevers zouden het verschil tussen “zandvis”en “steenvis” gaan proeven.
Pas toen hij na 10 jaar het plan nog eens indiende bij de Haagse bestuurders, waren die overtuigd en werd begonnen met de aanleg van de weg. Op 5 december 1665 werd de Zeestraat van ’s-Gravenhage naar Scheveningen – tegenwoordig Scheveningenseweg geheten – geopend.
Tol
Als je bedenkt dat er vier miljoen klinkers nodig waren om deze weg aan te leggen, begrijp je dat de kosten erg hoog waren. Men besloot dan ook tol te heffen, waar de vissersvrouwen van werden vrijgesteld. Andere gebruikers van de weg moesten wel betalen of ze nu met een koets of te voet over de weg wilden. Wandelaars konden niet aan betaling ontsnappen., want naast de weg waren wallen of dijkjes van twee meter hoog aangelegd.
Om de tol te kunnen innen, werd een tolhek neergezet met daarnaast een tolhuisje. Dit tolhuisje staat nog steeds op de originele plek. Het is wel twee keer verkleind. De eerste keer in 1864 bij de aanleg van de paardetramlijn naar Scheveningen, de tweede keer in het begin van de 20ste eeuw bij de spoorverdubbeling van de elektrische tram. Het tolhek is in 1924 verplaatst naar de Kerkhoflaan.
Tolvrij
In het tolhuis inde men in 1880 nog 20.000 gulden. Door de stadsuitbreidingen in de negentiende eeuw kwamen er echter ook andere wegen naar Scheveningen en ging het verkeer de tol ontwijken, zodat die in 1888 werd opgeheven.
Parallel aan de Scheveningseweg vind je nog de Tolweg en de Verlengde Tolweg. Die zijn aangelegd in respectievelijk 1913 en 1917, dus toen de tolheffing allang was afgeschaft. Ze waren voorzien als parallelweg die bij toekomstige verkeersdrukte de Scheveningseweg zou moeten ontlasten. Als je op de kaart kijkt, zie je dat ze wel een eind uit elkaar liggen. Het tussenliggende stuk dat over het landgoed Sorghvliet moest lopen, is nooit gerealiseerd.
Het tolhuis en tolhek zijn twee van de interessante objecten die je ziet tijdens mijn fietstour “Van stad en zee”. Meer info
1 reactie op “Tol naar zee”
Hallo, Mijn naam is Pascal.
Gisteren heb ik een aparte vondst gedaan met mijn metaaldetector.
Een tolpenning van 10 cent “scheveningseweg”. De reden dat ik hem apart vind is omdat het muntje van 10 cent vierkant is. Van de 10 cent kan ik alleen de ronden vinden. Van 12,5 zijn zowel ronden als vierkanten te vinden. Maar vierkante 10 cent? Is hier nu weinig over te vinden? Of zijn er zo weinig vierkante 10 cent?