Een paar keer per week kruis ik de Haagse Thorbeckelaan. Een mooie laan die de grens vormt van mijn Vruchtenbuurt. Sinds ik de prachtige biografie ‘Thorbecke wil het’ heb gelezen, weet ik meer over de man achter deze laan.
Johan Rudolph Thorbecke
Thorbecke is in 1798 in Zwolle geboren. In het gezin waarin hij opgroeide was niet veel geld en alleen dankzij de ondersteuning van verdere familie kon hij studeren. Dat deed hij in Amsterdam, Leiden en Duitsland. Zijn vorming was heel breed: Griekse en Latijnse literatuur en oudheidkunde, Nederlandse letterkunde, filosofie, economie, rechten, geschiedenis en ook natuur- en wiskunde.
Zijn vader was zelf bepaald niet succesvol, maar stimuleerde (of liever dwong) zijn zoon om wel carrière te maken. Nu was de jonge Thorbecke ook erg slim en hardwerkend, maar zijn vader maakte hem in brieven duidelijk dat goed nooit goed genoeg was.
Gelijk hebben
Al jong bleek dat hij met zijn grote intellect en brede en diepe kennis weinig geduld had met mensen die hem niet direct gelijk gaven. Hij deed ook niet veel moeite om mensen te overtuigen. Hij had gewoon gelijk, want hij had meer gestudeerd dan wie dan ook en wist alles beter. Deze houding leverde hem in zijn wetenschappelijke en politieke loopbaan de nodige problemen op. Alleen zorgde deze karaktertrek er wel voor dat hij niet inzag dat hij überhaupt een probleem had.
Professor Thorbecke
Toen hij 27 was, werd Thorbecke benoemd tot hoogleraar in Gent. Dat was in 1825, in de tijd dat het wat nu België is ook onderdeel was van het Koninkrijk der Nederlanden. Zoals gebruikelijk in die tijd gaf hij zijn colleges in het Latijn. In 1830 brak de Belgische opstand uit en moest Thorbecke uit Gent wegvluchten. Hij en zijn andere Nederlandse collega’s uit Gent werden door Koning Willem I ‘overgeplaatst’ naar de universiteit van Leiden.
In Leiden werden zijn colleges al gauw populair. Hij vond dat studenten vooral zelf moesten leren nadenken, zoeken en interpreteren. Hij gaf interactieve colleges, wat bijzonder was in een tijd waarin veel hoogleraren niet meer deden dan dicteren. Tegelijk waren studenten ook enigszins bang van hem, omdat hij de lat erg hoog legde.
Liefde
Het grootste deel van zijn tijd bracht Thorbecke door in zijn studeerkamer of in de collegezaal. In de 19e eeuw waren dat geen plekken waar een jonge professor vrouwen tegen kon komen. In 1834 bezocht hij het gezin van de weduwe van een oude vriend en sprak zijn liefde uit voor de 17-jarige dochter Adelheid, 19 jaar jonger dan hijzelf. Twee jaar later trouwden zij. Adelheid zou altijd de liefde van zijn leven blijven, zijn ‘Madonnaatje’ zoals hij haar in brieven aansprak.
Toen hij voor zijn werk steeds vaker in Den Haag moest zijn, ging hij met zijn gezin wonen op de hoek van de Javastraat en de Koninginnegracht.
Grondwet
Thorbecke gaf in Leiden onder andere college over de Grondwet en schreef 2 publicaties over dit onderwerp. Vanaf 1840 begon zijn ontwikkeling richting de politiek als lid van de Tweede Kamer en Lid van de Gemeenteraad van Leiden.
Hij was voorzitter van de Grondwetscommissie die in 1848 een nieuwe grondwet moest ontwerpen. In dat jaar heerste in Europa veel opstandigheid en Koning Willem II wilde met een modernere grondwet onrust in Nederland voorkomen. De Koning moest daarmee wel toestaan dat hij zelf geen macht meer zou hebben.
Minister
Thorbecke zou in totaal drie keer Minister van Binnenlandse Zaken worden. In de 19e eeuw was die baan veel uitgebreider dan nu. Zo was Thorbecke verantwoordelijk voor de nieuwe Gemeentewet, maar ook voor de aanleg van kanalen en voor de invoering van de Hogere Burgerschool, de HBS. Officieel bestond de functie van minister-president in zijn tijd nog niet, de leden van het kabinet waren afwisselend voorzitter. Maar in de praktijk was Thorbecke met zijn dominante persoonlijkheid en gigantische dossierkennis de leider van de kabinetten waar hij inzat.
Dit betekende wel dat hij de nodige aanvaringen had met Koning Willem III. Die was het namelijk niet eens met de beperking van de macht van de koning die het gevolg was van de nieuwe grondwet. En Willem III was ook nog eens een driftige man, die zich regelmatig niet kon beheersen.
Torentje
Al in de 19e eeuw waren er plannen voor een standbeeld van Thorbecke in Den Haag. Echter, Koning Willem III wou niets weten van een eerbetoon aan zijn grote tegenstrever en dus kwam het standbeeld er niet. Inmiddels eren we Thorbecke met een monument op het Lange Voorhout. Zijn blik is gericht op het Torentje, waar hij zijn werkkamer had.
In de 19e eeuw was het Torentje de werkkamer van de secretaris-generaal (SG) van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Toen Thorbecke minister werd, vond hij de ruimte zeer geschikt als werkkamer voor hemzelf. Toen een ambtenaar hem erop wees dat de SG niet blij zou zijn als hij een andere werkkamer moest zoeken, negeerde Thorbecke dat argument volledig.
Een van de vele voorbeelden die duidelijk maken waarom auteur Remieg Aerts zijn biografie de titel “Thorbecke wil het” heeft genoemd.
Meer horen over interessante personen die in Den Haag gewoond en gewerkt hebben? Doe met vrienden of familie de stadswandeling Haagse Hoogtepunten.
Wil je meer weten:
Remieg Aerts – Thorbecke wil het – Uitgeverij Bert Bakker – mei 2018
* Collectie Rijksmuseum
2 reacties op “Thorbecke wil het”
Boeiend verhaal!
De biografie is ook zeer de moeite waard om te lezen!