Dit spannende moment moeten meer mensen beleefd hebben: Je bent verliefd op iemand en je gaat voor het eerst mee naar zijn of haar ouders…… Bij mijn eerste bezoek aan wat later mijn schoonouders zouden worden, zag ik een bijzonder portret aan de muur hangen.
Het bleek het portret van Ferdinand Domela Nieuwenhuis. Dit betekende dat mijn schoonouders aanhangers waren van de anarchistische beweging en grote bewonderaars van deze man.
Anarchisten
Dat was even schrikken, want ik had op school vooral geleerd dat anarchisten bommengooiers waren. En om die nu aan te treffen in het zo rustige Den Haag…… Er bleek echter ook een andere definitie van anarchisme te zijn: het streven naar een samenleving waarin mensen zonder een hogere macht of autoriteit leven. Die anarchisten gaan uit van de gedachte dat ze op geen enkele manier ondergeschiktheid zijn aan iets of iemand.
Domela Nieuwenhuis in Den Haag
Ferdinand Domela Nieuwenhuis werd op 31 december 1846 in Amsterdam geboren. Hij werd predikant in de Lutherse Kerk. In die functie werkte hij in Harlingen en Beverwijk en later in Den Haag. In zijn werk kwam hij veel mensen tegen die in armoede leefden.
Zijn persoonlijk leven was ook erg tragisch. Drie van zijn vier vrouwen stierven in het kraambed en daardoor twijfelde hij ernstig aan een goede god. Hij kon dan ook niet anders dan atheïst en socialist worden en in 1879 legde hij zijn ambt als predikant neer. Wat ook hielp was dat hij in dat jaar een erfenis kreeg, waardoor hij financieel onafhankelijk werd.
Vijf K’s
Toen hij gestopt was als predikant, ging hij lezingen houden waarin hij ‘preekte’ tegen de vijf ‘K’s: Kerk, Koning, Kapitaal, Kazerne en Kroeg. En hij publiceerde het blad ‘Recht voor Allen’.
In dit blad verscheen in 1886 een erg kritisch artikel over de toenmalige Koning Willem III. Onderdeel hiervan waren een aantal blanco bladen die de ‘activiteiten’ van de koning weergaven. Domela Nieuwenhuis werd aangeklaagd en veroordeeld tot een jaar gevangenisstraf voor majesteitsschennis. Uiteindelijk heeft hij zeven maanden gezeten.
Koning Gorilla
Het blad ‘Recht voor Allen’ publiceerde ook een reeks artikelen over een prins, later koning, die een liederlijk leven leidt en die de zaken van staat en volk compleet verwaarloost en te gronde richt. Deze figuur had de naam: Koning Gorilla.
Nergens staat dat Koning Gorilla dezelfde persoon is als Willem III. Maar er zijn zoveel overeenkomsten met het leven van Willem III, bijvoorbeeld een erg slecht eerste huwelijk, dat iedere lezer wist wie Koning Gorilla was. Later werden deze artikelen gebundeld in een pamflet, met als titel ‘Uit het leven van Koning Gorilla’.
Terug in Den Haag
Na zijn gevangenisstraf ging Domela Nieuwenhuis wonen in een huisje op het Malakkahofje in de Haagse Archipelbuurt.
In 1888 werd hij verkozen tot lid van de Tweede Kamer namens de Friese Volkspartij. Hij was het eerste en toen enige socialistische Kamerlid. Uiteindelijk vond hij het parlement niet de geschikte plek om zijn idealen te realiseren. In 1891 was hij nog wel kandidaat, maar hij verloor zijn zetel. Aan het einde van de 19e eeuw trok hij steeds meer naar het anarchisme. Hij richtte een nieuw blad op ‘De Vrije Socialist’, schreef veel historische boeken en maakte de eerste Nederlandse vertaling van Utopia, het verhaal van Thomas More over de ideale staat.
Betekenis
Voor veel mensen was Ferdinand Domela Nieuwenhuis erg belangrijk. Hij sprak bij stakingen en voerde campagne voor geheelonthouding en tegen het militarisme.
Hij overleed in 1919 en zijn rouwstoet vanaf Hilversum, waar hij toen woonde, door Amsterdam trok 12.000 sympathisanten. Hij werd in crematorium Westerveld in Velsen gecremeerd. Ook hierin was hij een voortrekker, want hij was pas de negende Nederlander die zijn lichaam liet cremeren.
De verering voor Domela Nieuwenhuis zet zich niet altijd voort in een volgende generatie. Ik heb het portret uit een doos onder het stof moeten halen om het voor dit artikel te kunnen fotograferen. Net als de exemplaren van Recht voor Allen (nieuwe uitgaven uit de jaren 50 en 60).
Wil je zelf het huisje van Domela Nieuwenhuis bekijken? En meer te weten komen over Den Haag in de 19e eeuw? Dat kan tijdens mijn wandeling door de Archipelbuurt.
1 reactie op “Domela Nieuwenhuis in Den Haag”
Zeer interessant en wetenswaardig verhaal! Leuk om te lezen.