Als we iets willen leren over geschiedenis lezen we meestal tekst of kijken foto’s. Zelden is er de mogelijkheid om iets in drie dimensies te bekijken. In Den Haag hebben we zo’n unieke kans, dankzij de maquette van de Joodse Buurt die te bewonderen is in het Atrium van het stadhuis aan het Spui.
Joodse Buurt
Dit gedeelte van Den Haag werd al gauw ‘De Buurt’ genoemd. In de loop van de tijd kwamen er synagogen, Joodse scholen en gemeenschapsgebouwen.
Jacques de Leeuwe
Bij zijn pensionering kreeg hij van zijn kleinkinderen het boek ‘De verdwenen buurt’ geschreven door I.B. van Creveld. Dit boek beschrijft de drie eeuwen van De Buurt. Jacques de Leeuwe maakte als Joods kind in de Tweede Wereldoorlog kennis met de Joodse buurt: hij moest gedwongen naar de Joodse School in de Bezemstraat. Hij overleefde de oorlog, met zijn broer, doordat hij kon onderduiken, maar hij verloor zijn ouders en familie. Het boek greep hem aan en riep veel emoties bij hem op. Het stimuleerde hem om een tastbare herinnering creëren aan het Joodse leven in Den Haag en een monument voor de vele Joodse Hagenaars die in de oorlog vermoord waren. De vorm die hij koos: een maquette van De Buurt zoals die er in 1892 uitzag.
Onderzoek
Hij kreeg de gelegenheid om vanaf het dak van de Bijenkorf foto’s te maken voor een goed beeld van bovenaf. Ook zette hij een advertentie in de Posthoorn met een oproep aan (oud)bewoners van de buurt om informatie. Zo kon hij een ontwerp maken voor de maquette.
Bouwen
De maquette staat op een sokkel die is bekleed met Jerusalem Stone. Zoals de naam al zegt, dat is steen die uit Jeruzalem komt.
Project
Voor dit enorme project dat in totaal zeven jaar duurde, was natuurlijk ook geld nodig. Er werd een stichting gevormd, de Stichting Maquette Joodse Buurt. Het bestuur ging op zoek naar financiering en sponsoren. Zo kon De Leeuwe zich concentreren op het creatieve werk.
Onthulling
De maquette vond een plek in het nieuwe Haagse Stadhuis, op de eerste verdieping. Op 26 juni 1996 was de feestelijke onthulling, waarbij ook de heer Creveld, de schrijver van het boek, aanwezig was. De Stichting schonk de maquette aan de Gemeente Den Haag en de onthulling was tegelijk de overdracht.
Na een aantal jaren bleek dat de plek op de eerste etage minder geschikt was. De maquette stond uit het zicht van het publiek en de gemeente had de ruimte nodig voor recepties en ontvangsten. In 2013 is de maquette in een spannende operatie verplaatst naar de plek waar hij nog steeds staat: in het Atrium van het Stadhuis, links van de hoofdingang, vlak bij het raam.
Je kunt de maquette dus ook van buiten bekijken. Helaas heeft De Leeuwe niet meer meegemaakt dat wij Hagenaars zijn maquette beter kunnen zien, hij overleed in 2009.
Betekenis
Voor de oorlog had Den Haag ongeveer 17.000 Joodse inwoners, daar waren er na de Bevrijding zo’n 2000 van over. Niet alleen de maquette, ook de monumenten op het Rabbijn Maarsenplein, in het hart van wat ooit de Joodse buurt was, herinneren ons daaraan. Jacques de Leeuwe was een van de 2000 overlevenden en hij heeft zeven jaar met hart en ziel aan zijn weergave van De Buurt gewerkt. Het resultaat staat er voor ons, om te bekijken en na te denken over de geschiedenis.
Foto’s: Jacques de Leeuwe/Familie De Leeuwe
2 reacties op “Joodse buurt Den Haag”
Ik heb de onthulling bijgewoond. Het was heel indrukwekkend. Klein detail: het was volgens mij niet 26 maar 25 juni 1996. De volgende dag heb ik naar aanleiding van deze onthulling onderstaand gedicht geschreven.
Verleden
vol innerlijke kracht
In bundeling bijeen
werken de handen
aan schepping van groei
en voltooiing.
Toekomst
weerspiegeld in rijkdom van geest
Lichamen
in gebed verzonken
bijeengekomen in tempels van hoop
Jubelend rijzen hutten
van steen en cement onwetend van
definitieve destructie.
Daken in donkere duisternis bewenen
vernietigd, verdwenen leven
Verdwenen, vergeten, verloochend, verdwaald
teruggehaald
Bomen van brons
in jubelend zonlicht;
Stralen van herrijzenis broeien
door schijnend glas
Klanken van hoop, gedragen door maagdelijk wit
In etherische ruimte
bijeen
in intense intimiteit
Den Haag, 25 juni 1996
© Marjan van Hessen
Hartelijk dank voor je mooie reactie. Over de datum: ik heb de informatie van de Familie De Leeuwe en zij hebben ook de tekst nagelezen. Ik zal bij ze navragen of ik niet toch een foutje heb gemaakt.