Joodse buurt Den Haag

Als we iets willen leren over geschiedenis lezen we meestal tekst of kijken foto’s. Zelden is er de mogelijkheid om iets in drie dimensies te bekijken. In Den Haag hebben we zo’n unieke kans, dankzij de maquette van de Joodse Buurt die te bewonderen is in het Atrium van het stadhuis aan het Spui.

Joodse Buurt

In de 17e eeuw kwamen de eerste Joden naar Den Haag. De emigranten uit Duitsland en Oost-Europa hadden vaak weinig geld en ze vestigden zich in een arme buurt rond de Nieuwe Kerk. Omdat ze geen lid konden worden van de meeste gilden, moest ze meestal aan het werk als handelaar.

Maquette Joodse Buurt

Dit gedeelte van Den Haag werd al gauw ‘De Buurt’ genoemd. In de loop van de tijd kwamen er synagogen, Joodse scholen en gemeenschapsgebouwen.

Jacques de Leeuwe

De bijzondere maquette hebben we te danken aan kunstenaar Jacques de Leeuwe. Hij werd geboren in 1932 in Amsterdam en was in zijn werkzame leven docent handenarbeid en kunstgeschiedenis.

Bij zijn pensionering kreeg hij van zijn kleinkinderen het boek ‘De verdwenen buurt’ geschreven door I.B. van Creveld. Dit boek beschrijft de drie eeuwen van De Buurt. Jacques de Leeuwe maakte als Joods kind in de Tweede Wereldoorlog kennis met de Joodse buurt: hij moest gedwongen naar de Joodse School in de Bezemstraat. Hij overleefde de oorlog, met zijn broer, doordat hij kon onderduiken, maar hij verloor zijn ouders en familie. Het boek greep hem aan en riep veel emoties bij hem op. Het stimuleerde hem om een tastbare herinnering creëren aan het Joodse leven in Den Haag en een monument voor de vele Joodse Hagenaars die in de oorlog vermoord waren. De vorm die hij koos: een maquette van De Buurt zoals die er in 1892 uitzag.

Onderzoek

De Buurt was uiteraard sinds 1892 behoorlijk veranderd, dus moest De Leeuwe op onderzoek uit om vast te stellen hoe straten en huizen er in die tijd uitzagen. In diverse archieven vond hij plattegronden, foto’s en andere beschrijvingen.

Hij kreeg de gelegenheid om vanaf het dak van de Bijenkorf foto’s te maken voor een goed beeld van bovenaf. Ook zette hij een advertentie in de Posthoorn met een oproep aan (oud)bewoners van de buurt om informatie. Zo kon hij een ontwerp maken voor de maquette.

Bouwen

Na alle voorbereiding kon De Leeuwe met de constructie beginnen. Hij ‘bouwde’ alle gebouwen in klei. Van het kleinste huis tot het grootste onderdeel: de Nieuwe Kerk. Deze kleimodellen bakte hij thuis in een pottenbakkersoven.

De volgende stap was het afgieten van de kleimodellen in brons bij een bronsgieterij in Geldermalsen. Bij iedere stap in dit proces moest De Leeuwe de details van de gebouwen bijwerken.

De maquette staat op een sokkel die is bekleed met Jerusalem Stone. Zoals de naam al zegt, dat is steen die uit Jeruzalem komt.

Project

Voor dit enorme project dat in totaal zeven jaar duurde, was natuurlijk ook geld nodig. Er werd een stichting gevormd, de Stichting Maquette Joodse Buurt. Het bestuur ging op zoek naar financiering en sponsoren. Zo kon De Leeuwe zich concentreren op het creatieve werk.

Onthulling

De maquette vond een plek in het nieuwe Haagse Stadhuis, op de eerste verdieping. Op 26 juni 1996 was de feestelijke onthulling, waarbij ook de heer Creveld, de schrijver van het boek, aanwezig was. De Stichting schonk de maquette aan de Gemeente Den Haag en de onthulling was tegelijk de overdracht.

Na een aantal jaren bleek dat de plek op de eerste etage minder geschikt was. De maquette stond uit het zicht van het publiek en de gemeente had de ruimte nodig voor recepties en ontvangsten. In 2013 is de maquette in een spannende operatie verplaatst naar de plek waar hij nog steeds staat: in het Atrium van het Stadhuis, links van de hoofdingang, vlak bij het raam.

Je kunt de maquette dus ook van buiten bekijken. Helaas heeft De Leeuwe niet meer meegemaakt dat wij Hagenaars zijn maquette beter kunnen zien, hij overleed in 2009.

Betekenis

De maquette van de Joodse buurt geeft ons meer dan een mogelijkheid om nostalgisch terug te blikken op een tijd die niet meer terugkomt. Dat deze buurt zo ingrijpend is veranderd, komt natuurlijk vooral door de gruwelijke gebeurtenissen van de Tweede Wereldoorlog.

Voor de oorlog had Den Haag ongeveer 17.000 Joodse inwoners, daar waren er na de Bevrijding zo’n 2000 van over. Niet alleen de maquette, ook de monumenten op het Rabbijn Maarsenplein, in het hart van wat ooit de Joodse buurt was, herinneren ons daaraan. Jacques de Leeuwe was een van de 2000 overlevenden en hij heeft zeven jaar met hart en ziel aan zijn weergave van De Buurt gewerkt. Het resultaat staat er voor ons, om te bekijken en na te denken over de geschiedenis.

Foto’s: Jacques de Leeuwe/Familie De Leeuwe

Vind je dit een leuk artikel, deel het via:

2 reacties op “Joodse buurt Den Haag”

  1. Marjan van Hessen

    Ik heb de onthulling bijgewoond. Het was heel indrukwekkend. Klein detail: het was volgens mij niet 26 maar 25 juni 1996. De volgende dag heb ik naar aanleiding van deze onthulling onderstaand gedicht geschreven.

    Verleden

    vol innerlijke kracht
    In bundeling bijeen
    werken de handen
    aan schepping van groei
    en voltooiing.

    Toekomst

    weerspiegeld in rijkdom van geest
    Lichamen
    in gebed verzonken
    bijeengekomen in tempels van hoop

    Jubelend rijzen hutten

    van steen en cement onwetend van
    definitieve destructie.

    Daken in donkere duisternis bewenen
    vernietigd, verdwenen leven

    Verdwenen, vergeten, verloochend, verdwaald
    teruggehaald

    Bomen van brons
    in jubelend zonlicht;
    Stralen van herrijzenis broeien
    door schijnend glas

    Klanken van hoop, gedragen door maagdelijk wit
    In etherische ruimte
    bijeen

    in intense intimiteit

    Den Haag, 25 juni 1996

    © Marjan van Hessen

    1. Jacqueline Alders

      Hartelijk dank voor je mooie reactie. Over de datum: ik heb de informatie van de Familie De Leeuwe en zij hebben ook de tekst nagelezen. Ik zal bij ze navragen of ik niet toch een foutje heb gemaakt.

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Blogger Jacqueline Alders
Informatief, verrassend, met humor!

Wil je een seintje krijgen bij nieuwe artikelen? ​

Meest recente blogberichten

Ik gids u door Den Haag draait op SYS Platform SYS Platform - Platform voor Coaches & Opleiders