Sorghvliet – Laat je zorgen bij de poort

In de 17e eeuw waren er nog geen mindfulness-cursussen of yogaretraites. Als je in die tijd ontspanning zocht en wou bijkomen van je hectische werkzaamheden, moest je iets anders verzinnen. Wie geld had, bouwde voor zichzelf een mooi buitenverblijf. Vooral de tuin of het park bij zo’n huis leverde de frisse lucht en ruimte die nodig waren om weer bij te komen.

Jacob Cats en zijn huis

Jacob Cats had 15 jaar de drukke baan van raadspensionaris van Holland. Hij bouwde in het duingebied tussen Den Haag en Scheveningen een huis met park waar hij zijn dagelijkse zorgen van zich af kon laten ‘vlieden’. Hij koos een plek in de bocht van de Haagse Beek, zodat hij genoeg water zou hebben om te sproeien en om vijvers te vullen.
De aanleg van het landgoed was niet eenvoudig. Het duingebied moest omgeploegd en geëgaliseerd. Vervolgens moest Cats hoge dijken laten aanleggen om te voorkomen dat het duinzand de tuin weer onder zou stuiven. Door zijn goede contacten met de Leidse Universiteit kon hij aan zeldzame zaden, stekken, bollen en knollen komen. Zowel van de dijken als van de beplanting zijn nog steeds sporen in het park terug te vinden.
Na zijn pensionering kon Cats definitief op Sorghvliet gaan wonen en liet hij het huis bouwen dat we nu kennen als het Catshuis.

Formele tuin en landschapspark

In de 18e eeuw werden huis en tuin bezit van de familie Bentinck. In die tijd waren de formele tuinen met perken en gladgeschoren heggen in de mode die we nu nog kennen van Paleis Het Loo. Ook Sorghvliet heeft er een tijd zo uitgezien. Begin 19e eeuw was dit patroon verdwenen. Waarschijnlijk door een combinatie van slecht onderhoud en de behoefte om weer mee te doen aan de volgende tuinmode: de Engelse landschapsstijl.
Inmiddels was het landgoed overgegaan in koninklijke handen. Kroonprins Willem (de latere koning Willem II) kocht het in 1837 en breidde het gebied uit met andere aankopen. Zijn intendant Ary van der Spuy had een belangrijke rol in het beheer van het landgoed. Willem had het plan om op het terrein een nieuw koninklijk paleis neer te zetten. Dat idee voor een koninklijk paleis kwam ook in de tijd van Koningin Wilhelmina weer naar boven.

De wijk om het park

De paleisplannen werden niet gerealiseerd en in 1903 werd het landgoed gekocht door de maatschappij “Het park Zorgvliet”, met Adriaan Goekoop als belangrijke aandeelhouder. Die kocht later het historische hart en ging daar met zijn gezin wonen. Het omliggende terrein werd het villapark Zorgvliet. In 1920 liet Goekoop de muur bouwen die in 2016 gerestaureerd is.
In de Tweede Wereldoorlog is het gelukt de Duitsers duidelijk te maken dat ze hun verdedigingslinie, de tankgracht, niet door Sorghvliet moesten aanleggen. Wel hebben ze veel bomen gekapt en vanaf november 1944 V2-raketten afgeschoten vanaf de oprijlaan.

Openstelling

In 1955 kocht het rijk het park, met als bedoeling de bouw van een koninklijk paleis, nu voor Koningin Juliana. Drie keer bleek geen scheepsrecht. In een tijd van woningnood was het niet aanvaardbaar om geld uit te geven aan een paleis. Om toch iets nuttigs te doen met het park, werd het opengesteld voor het publiek (met jaarkaart). In 1961 kocht het rijk ook het Catshuis van de familie Goedkoop en dat werd de ambtswoning van de minister-president. Dries van Agt was tot en met 1982 de laatste premier die nog regelmatig in het huis vertoeft heeft.
Vanwege de beveiliging zijn huis en park nu door een hoog hek gescheiden. Maar in ieder jaargetij is duidelijk dat de natuur zich daar niets van aantrekt. De sneeuwklokjes en boshyacinten tieren aan beide kanten van het hek even welig.

Ik volg geen mindfulness-cursus en ga niet op yogaretraite. Aan het begin van ieder jaar besteed ik minder dan 10 euro aan een jaarkaart voor park Sorghvliet. Goed voor ontelbare uren rust, ontspanning en genieten van de natuur. Met grote dank aan Jacob Cats!
Toegangskaarten zijn te koop bij Boekhandel Scheveningen, Paagman en VVV Centrale Bibliotheek

Video: Het verhaal van Sorghvliet en het Catshuis

Ik vertel over de geschiedenis van de parken en gebouwen in Den Haag tijdens mijn stadswandelingen en fietstours.