Het Haagse Kookboek

Als ik vandaag de dag een recept zoek, kijk ik op internet. Dat was in 1973 wel anders. In dat jaar kreeg ik voor (van?) Sinterklaas mijn eerste kookboek: Het Haagse Kookboek. Dat was toen al toe aan de vierenzestigste druk. Mijn exemplaar is heel handig uitgerust met een afwasbare band.

Haagsche Kookschool
Haagsche Kookschool ca.1900 (Archief Stichting Laan van Meerdervoort)

De eerste vorm van Haags kookonderwijs werd gegeven aan de Haagsche Kookschool aan de Stille Veerkade 20, de eerste kookschool in Nederland. De plannen voor de oprichting van zo’n school ontstonden bij een groep dames, die voor de verwezenlijking ervan een comité oprichtten. Wat wilde zij bereiken: het geven van kookonderwijs aan vrouwen en meisjes zonder onderscheid van stand. Al waren er wel verschillende doelen. Een huisvrouw met personeel had ook kennis van huishouden nodig om eventueel fouten van de keukenmeid te kunnen corrigeren. In het eerste jaarverslag is dan ook te lezen: slecht koken door de keukenmaagd opent voor de heer des huizes de deur van het bierhuis en laat de meesteres in eenzaamheid boeten voor haar onhandigheid.

haagse-huishoudschool
Haagsche Huishoudschool

Na de opening op 20 februari 1888 was de school direct een succes. Voor de eerste cursussen 114 inschrijvingen. Overdag leerden huisvrouwen en jonge meisjes er koken en ze kregen informatie over voedingsleer, warenkennis en hygiëne. ’s Avonds – na werktijd – konden de dienstbodes aan de slag. De woensdagmiddag was gereserveerd voor ‘volksmeisjes’. Het te bereiden eten moest vooral voedzaam, gezond en niet te duur zijn.
De school kreeg ook koninklijke aandacht. Toen koningin-regentes Emma op bezoek kwam, kreeg zij een ‘potage à la reine’ voorgeschoteld.

Recepten – Het Haagse Kookboek
Haagsche kookschool 8 ste druk 1898
Achtste druk 1898

De leerlingen van de school moesten tijdens de lessen alle recepten overschrijven. Dat koste veel tijd en schrijfkramp. Daarom vroegen ze de directrice, Anna van Manden, om van al haar recepten een boek te maken. Dit werd het Haagsche kookboek, waarvan in 1895 de eerste druk verscheen. In dit boek stonden vooral eenvoudige maaltijden, geen luxerecepten. En de lezeressen kregen informatie over gezonde producten en leerden hoe je in de keuken hygiënisch moest werken. Vergeet niet dat het in 1895 nog maar kort geleden was dat Louis Pasteur aantoonde dat voedsel bedorven wordt door micro-organismen die in de lucht aanwezig zijn. En die boodschap moest uitgedragen!

Kort na het verschijnen van dit boek verliet Van Manden de Kookschool. Haar opvolgster A.S. Tydeman-Verschoor, kreeg onenigheid met het bestuur van de vereniging. Ook zij ging weg en begon op eigen kracht een nieuwe school, de Huishoudschool Laan van Meerdervoort.

Haagse kookboek
Huishoudschool LvM
Huishoudschool Laan van Meerdervoort

De leraressen van de Huishoudschool Laan van Meerdervoort namen in 1934 het stokje over. De dames F.M. Stoll en W.H. de Groot schreven een nieuw kookboek ‘in de hoop dat menige huisvrouw hierin veel zal vinden, van wat zij op dit gebied zoekt’.

Het kookboek werd bij iedere druk aan de nieuwe tijd aangepast. De 12e druk verscheen in de Tweede Wereldoorlog. Daarom werd daar een inlegblad bij gedaan waarin tips en recepten die rekening hielden met de rantsoenen. In 1953 zien we voor het eerst de ‘vijfdelige tafel met onmisbare voedingsmiddelen’. Later bekend als de ‘Schijf van vijf’. Moderne technologie dringt ook door, zodat onze moeders in 1961 de ‘voorschriften voor het bevriezen van levensmiddelen’ konden lezen. En het Haagse Kookboek kijkt verder dan de Hollands pot, er is vanaf dat jaar meer aandacht voor buitenlandse gerechten.

Het Nieuwe Haagse Kookboek

In 1982 kreeg het boek de naam ‘Het Nieuwe Haagse Kookboek’. De versie uit 2010 is nog steeds te koop, nu ook als ebook.

Haagse bluf

Het meest Haagse gerecht dat in mijn versie van het Haagse Kookboek staat, is Haagse Bluf. Het toetje dat een portret zou weergeven van de arrogante houding van de inwoners van Den Haag: het lijkt heel wat, maar het is vooral lucht.

Haagse Bluf
Haagse Bluf

Ook hiervan is het recept op internet te vinden. Interessant om te zien dat ook bij dit recept nog / weer een waarschuwing staat voor mogelijk schadelijke bacteriën.

Grand café Haagsche BlufIk zou dit toetje verwachten op het menu van het Grand Café Haagsche Bluf in de Haagse binnenstad. Maar helaas, daar is het niet te vinden. Ik hoor graag wie van de lezers van dit blog zichzelf en zijn/haar familie nog wel eens op Haagse Bluf trakteert!

Wil je meer weten over de fascinerende geschiedenis van ons eten en drinken, doe met familie, vrienden of collega’s de wandeling ‘Hagenaars en hun eten en drinken’

Vind je dit een leuk artikel, deel het via:

8 reacties op “Het Haagse Kookboek”

  1. Mijn moeder maakte Haagse bluf c.a. 1960-1070 en dan vaak met ons eigengemaakte bramensap . We wisten toen nog niet van de salmonella problemen af. Het was lekker maar inderdaad een zoete hap lucht.

  2. Na uw reactie op de foto van de Huishoudschool op de Laan van Meerdervoort heb ik bovenstaande geschiedenis met plezier gelezen. Ik kende het kookboek niet maar ben nu wel nieuwsgierig er naar.

  3. Joost v d Erve

    Ik woon al 45 jaar in Frankrijk, mijn moeder heeft bij mijn vertrek de 38ste druk van Het Haagse kookboek gegeven, omdat ze het zelf niet meer gebruikte. Ik gebruik het nu nog steeds af en toe. Probeer binnenkort de Haagse bluf met genoegen.

  4. Een leuk artikel. Mijn vrouw, toen nog de zus van mijn vrienden, deed in 1961 de vormingsklas. Daarvoor moesten ze het Haagse Kookboek aanschaffen. Het was de uitgave van 1961.
    Af en toe zoeken we nog wat op in het boek, dat helemaal uit de band ligt. Ik was nu op zoek naar een oliebollenrecept. Wou zelf eens beslag maken in plaats van het voorgeprogrammeerde meel.
    De informatie in uw stukje hebben we met veel plezier gelezen. Daarvoor Dank.
    Ook de Haagse bluf wordt nog af en toe door onze zoon, die inmiddels de 50 gepasseerd is, gemaakt.

    Met vriendelijke groet

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Jacqueline Alders 3

Blogger Jacqueline Alders
Informatief, verrassend, met humor!

Wil je een seintje krijgen bij nieuwe artikelen? ​

Meest recente blogberichten

Ik gids u door Den Haag draait op SYS Platform SYS Platform - Platform voor Coaches & Opleiders